Encyklopedia
Atrybuty Śiwy
Cechy fizyczne
W swej kompletnej manifestacji Śiwa jako pięciogłowy Pańćamukha przejawia pięć aspektów swojej osobowości: Saddźjota – promienny; Wamadewa – przystojny; Aghora – miły w obejściu; Tatpurusza – doskonały człowiek oraz Iśan – boska istota.
Śiwa jest Karpura-Gouranga, biały niczym kamfora, podczas gdy o podtrzymującym życie Wisznu mówi się, że ma skórę o ciemnym odcieniu. Między jednym i drugim mieści się całe spektrum barw życia. Można ich porównać do Jang i Jin w mistycyzmie chińskim.
Kiedy Śiwa wypił straszliwą truciznę halahal, która pojawiła się w trakcie ubijania oceanu przez bogów, jego szyja stała się niebieska, przez co zyskał imię Nilakantha.
Jako Trjambaka, trójoki Bóg, używa swego wewnętrznego oka do oddzielania prawdy od iluzji oraz niszczenia żądzy, która popycha człowieka w szpony samsary. Trzecie oko potwierdza jego pozycję jako pana jogi.
Śiwa jest także znany jako Kapardin, ponieważ jego długie włosy, splątane sokiem z drzewa banjanowego, są zwinięte tak, że kształtem przypominają kapardi, czyli konchę. W swe mocne loki Śiwa pochwycił wody potężnej Gangi; z ich pomocą może nawet poskromić niesforny umysł.
Strój i ozdoby
Sierp księżyca wieńczący głowę Śiwy przyniósł mu miano Ćandraćuda. Jak przybywający i ubywający księżyc Śiwa jest dostrojony do aktywności i bierności kosmosu. Na tym księżycu rośnie soma, której sok jest ulubionym napojem bogów. Śiwa jako strażnik tego świętego ziela jest znany jako Somnath.
Okrywając tułów skórą czarnej antylopy, dolną część ciała skórą słonia oraz siadając na tygrysiej skórze Śiwa staje się Krittiwasą, „tym, który nosi skóry zwierzęce”.
Androginiczna natura Śiwy znajduje swoje odbicie w jego wizerunkach z męskim kolczykiem kundala w prawym uchu i żeńskim kolczykiem tatanka w lewym.
Śiwa jako Kapalin zwykle trzyma w ręku czaszkę, by uświadamiać światu jego śmiertelność. Czasem używa naczynia z czaszki do picia. Bywa, że posługuje się Khatwangą, maczugą zwieńczoną czaszką. Śiwa nosi także girlandę z czaszek. Czaszka, której używa Śiwa, uważana jest za piątą głowę Brahmy, którą Śiwa odciął, rozzłoszczony dumą i zachłannością stwórcy.
Śiwa przyozdabia się koralami rudraksza powstałymi z jego łez, które roni rozmyślając o zagładzę świata. Lubi także kwiaty datury oraz liście bel.
Cechy ascety
Śiwa smaruje ciało popiołem, przez co wyraża symboliczne odrzucenie świata materialnego oraz swoją wzgardę dla jego przejściowości. Woli być utożsamiany z wieczną duszą, przebywającą w ciele w stanie nieskażonym. Popiół zwykle przybiera formę trzech równoległych poziomych linii.
Jak typowy sannjasin Śiwa nosi kamandalu, naczynie na wodę potrzebne do czynności rytualnych oraz ablucji; różaniec pomocny w koncentracji; fajkę, ćilum, do odurzania się gandźą, konopiami indyjskimi; czarę z ludzkiej czaszki do picia albo trucizny, wisza, albo napoju bhang wywołującego senność. Podczas medytacji Śiwa siedzi ze skrzyżowanymi nogami związanymi paskiem zwanym joga-patta, z ręką wspartą na joga-dandzie.
Święte zwierzęta
Wokół szyi Śiwy widać węże, zwłaszcza kobry. Ześlizgują się po jego ciele, odzwierciedlając jego absolutne wyrzeczenie, świadomą rezygnację z reagowania na jakiekolwiek zagrożenie czy jakąkolwiek pokusę. Jest Nageśwarą, panem węży.
Jednym z emblematów Śiwy jest paw. Jak Śiwa, ma on niebieską szyję oraz grzebień na głowie w kształcie sierpa księżyca. Kiedy Śiwa przybiera formę kiraata, członka lokalnego plemienia, często wpina we włosy pawie pióro i wtedy staje się Śikhandeśą, panem pióropuszy. Mówi się, że na końcu każdej ery Śiwa tańczy niczym paw w otoczeniu swoich ganów, stając się wówczas Kalantaką, „tym, który pochłania czas”.
Emblematem Śiwy jest także byk, wriszabha, o imieniu Nandi. Symbolizuje on powściąganą siłę.
Śiwa trzyma w ręku antylopę. Uważa się, że jest to Uszas, która szukała u niego schronienia, gdy gonił ją Brahma. Antylopa reprezentuje wszystkie istoty, które Śiwa chroni i obdarza łaską. Symbolizuje też niespokojny umysł kontrolowany dzięki praktyce jogi.
Choć ludzie (w Indiach ) uważają psy za stworzenia nieczyste i przynoszące pecha, Śiwie są one bardzo bliskie. Kiedy wędruje przez świat jako żebrak, psy często mu towarzyszą.
Bronie
Śiwa jest Wireśwarą, mistrzem sztuk walki, który podarował Wisznu dysk sudarśan ćakra, Rawanie miecz ćandrahasa, kapłanowi-wojownikowi Paraśuramie topór paraśu, a Ardźunie pocisk paśupata. Śiwa jest pierwowzorem kosmicznego wojownika, władającego łukami zwanymi Pinaka i Adźagawa.
Śiwa zawsze nosi z sobą trójząb, triśul, którego trzy zęby reprezentują Brahmę, Wisznu i samego Maheśwarę.
Swoją pętlą paśa Śiwa, zwany Paśupatim, poskramia i kontroluje paśu, wszystkie istoty zamieszkujące kosmos, włączając w to samego siebie.
Kiedyś Śiwa wniknął w martwe ciało i przywrócił je do życia. W tej zmartwychwstałej postaci stał się nauczycielem okultyzmu. Ponieważ nosił wtedy kij, lakuli, stał się znany jako Lakuliśa. Kij stał się symbolem jego wiedzy i dyscypliny, zdolności zapanowania nad pobudzoną męskością.
Instrumenty muzyczne
Śiwa jest źródłem pierwotnego dźwięku, brahmanand, który ożywia kosmos. Jest Pranawa Omkarą, panem świętego „Aum”.
Nosi z sobą damaru, na którym wystukuje rytm podczas tańca. Bicie bębna reprezentuje pierwotny dźwięk stworzenia, a także ostatnie uderzenie śmierci.
Śiwa jest Sangiteśwarą, panem muzyki, który gra na lutni zwanej rudra-winą. Zaprojektował ją i stworzył Rawan, król rakszasów, używając jednej ze swoich dziesięciu głów jako pudła rezonansowego, ramienia jako długiego gryfu, nerwów jako strun oraz palców jako kołeczków do naprężania strun. Będąc pod wrażeniem dzieła Rawana, Śiwa pobłogosławił króla rakszasę.
Jak asceci, którzy dzwonią dzwonkiem, gdy przestrzegają ślubu zachowania ciszy, Śiwa także nosi na sobie dzwonek ghantaka.
Małżonki
Parwati, małżonka Śiwy, córka gór, znana też jako Śailadźa i Giridźa, zawsze siedzi po jego lewej ręce, trzymając w jednej dłoni zwierciadło – symbol kobiecości, w drugiej zaś papugę – symbol płodności. Parwati jest reprezentantką Kamy, boga miłości i według niektórych przejawieniem Wisznu, wybawcy kosmosu, który uczynił z Śiwy głowę rodziny i przywrócił go cyklowi życia.
Drugą żoną Śiwy jest bogini-rzeka Ganga, złośnica poskromiona przez niego. Jej siedzibą są splątane włosy Śiwy.
Siedziba
Przystrojony czaszkami i kośćmi Śiwa wędruje po miejscach kremacji, tańczy w blasku płonących stosów pogrzebowych, grzeje się przy nich i smaruje ciało popiołem. Niosący pomyślność pan przemienia te złowieszcze miejsca w swoją siedzibę.
Niczym wyrastający z błota przepiękny lotos, Śiwa może rezydować w takich ponurych miejscach, nic nie tracąc ze swej duchowej doskonałości. Często przedstawia się go siedzącego na kwiecie lotosu.
Dzikie i niebezpieczne lasy są jego ulubionym miejscem. Tam staje się tajemniczym dzikusem, roznamiętnionym Bogiem, kiraatą, który po kryjomu zabawia się ze swoimi żonami i którego czczą wszystkie tubylcze plemiona.
Śiwa jest Sindhupatim, źródłem wszystkich rzek; jest także Giriśą – panem gór oraz panem jaskiń – Guheśwarą. Medytuje w ciemnych wilgotnych jaskiniach, nad brzegami rzek, na szczytach gór, i tylko obserwuje świat tańczący wokół niego.