ŚiwaŚakti - Encyklopedia wiedzy o śiwie śakti

Świątynia Ćidambaram jest poświęcona Nataradźy, tańczącemu Śiwie. Jest także jednym z pięciu ważnych miejsc pielgrzymek, z których każde reprezentuje któryś z pięciu podstawowych elementów prakryti. Ćidambaram reprezentuje eter. Właśnie dlatego w wewnętrznej świątyni, po prawej stronie od postaci Nataradźa, w najświętszym miejscu przybytku, znajduje się sklepienie łukowe, pod którym nie ma wizerunku, lecz zwisają sznury ze złotymi liśćmi bilwy. Liście te reprezentują Śiwę jako „akaśa”, element eteru.

Kompleks świątynny jest ogromny i leży w centrum miasta. Jego powierzchnia wynosi 13 hektarów, a dwie gopury (północna i południowa) wznoszą się na wysokość 49 metrów. Na specjalne okazje otwierana jest dla wiernych sala tysiąca kolumn. Do obsługi świątyni zatrudnionych jest trzysta rodzin.

Kapłani wykonują obrzędy (pudźa) ściśle według reguł wedyjskich i nie otrzymują za to żadnej zapłaty. Trzy pudźe odbywają się rano i trzy wieczorem. Każdego roku w Ćidambaram odbywają się liczne święta, z których najważniejszym jest oczywiście dziesięciodniowy festiwal Mahaśiwaratri.

Księgi zwane puranami utrzymują, że świątynię wybudowano w miejscu, gdzie Pan Śiwa pokazał dewom i mędrcom swój radosny kosmiczny taniec. Stało się to w u zarania istnienia światów. Kiedy Maheśa zakończył taniec, mędrcy Patańdźali i Wjagrapada poprosili Go, by pozwolił się czcić i aby do zagłady światów tańczył w tym miejscu dla dobra swych wielbicieli. Śiwa przystał na prośbę. Mimo iż istniejące budynki wzniesiono w X wieku n.e., historia Ćidambaram jest znacznie starsza.

Jej początki sięgają czasów króla Sinhawarmana z dynastii Ćolów, który jeszcze przed koronacją cierpiał na przewlekłą chorobę. Podczas jednej ze swych podróży po kraju usłyszał od myśliwego o samo-przejawionej Śiwalindze w lesie Tillaj, w Ćidambaram. Sinhawarman zapuścił się do lasu, gdzie spotkał Wjagrapadę i Patańdźalego. Poprosił joginów o wyleczenie swojej choroby, a wtedy oni polecili mu kąpać się w świętym stawie Śiwagangaj (obecnie jest to spory basen w północnej części kompleksu świątynnego) oraz czcić Śiwalingę.

Sinhawarman posłuchał rady i natychmiast wyleczył się z choroby. Co więcej, jego ciało przyjęło złotą barwę. Odtąd zwano go także Himajawarman i Hiranjawarman.
Po koronacji władca wrócił do Tillaj i zbudował wspaniałą świątynię dla Śiwy i bogów, którzy przyglądali się niegdyś tańcowi Pana. Późniejsi władcy z dynastii Ćola powiększyli kompleks świątynny o kolejne budowle. Główną salę pokrył złotem król Paranthaka na początku X wieku.

Po czterech stronach zewnętrznego muru kompleksu znajdują się cztery wieże, będące jednocześnie bramami wejściowymi (gopura, gopuram). Wieże zachodnią, wschodnią i południową wzniesiono w czasach Marawarmana Kulaśekhara w XIII wieku. Wieża północna powstała za panowania króla Krysznadewaraja z dynastii Widźajanagara. Na zewnętrznej i wewnętrznej ścianie wieży wyrzeźbiono 108 gesty (mudra) tańca bharatnatjam. Na wieżach znajdują się także postacie walczącej Durgi, tańczącego Śiwy, Wisznu na Garudzie, Śanmukhi walczącego z Taraką i wiele innych scen z puran.

Za bramą południową, na dziedzińcu wzniesiono wiele kaplic i pomniejszych świątyń. Jest tam sanktuarium Pana Ganeśy, syna Śiwy. Idąc w lewo za bramą, dochodzi się do kaplic Wisznu, Lakszmi i innych. W pobliżu znajduje się zbiornik świętej wody oraz Sala Tysiąca Kulumn, zwykle zamknięta dla zwiedzających.

Do głównego budynku świątynnego wchodzi się od wschodu lub zachodu. Od wschodu na dziedziniec wewnętrzny prowadzi 21 stopni. Pielgrzymi zachwycają się bogato zdobionymi kolumnami oraz sanktuariami poświęconymi m.in. Śiwakumasundari (pięknej dziewczynie zdolnej wzbudzić uczucie Śiwy), Durgi, Ganeśy, Nandiego, Subramanji i wielu aspektów Śiwy.

Jak już wspomniano, główny budynek wieńczy dach z 21600 złotych płytek (odpowiada to średniej liczbie oddechów człowieka w ciągu dnia), podtrzymywanych przez 72000 gwoździ (średnia liczba uderzeń serca w ciągu dnia). Dach zdobi jeszcze dziewięć złotych dzbanów. Symbolizują one trzy czynniki: czas, przestrzeń i przyczynowość, trzy żywioły natury: dobro, namiętność i ignorancję (sattwa, radźas, tamas), trzy funkcje: stwarzanie, podtrzymywanie i zniszczenie. Po tymże dachem wierni gromadzą się na poranne i wieczorne uroczystości na cześć Pana Śiwy.

W miejscu najświętszym ze świętych (sanctum sanctorum) znajduje się bóstwo Śiwy Nataradźa oraz Akaśalinga, linga eteru, pod wspomnianym już łukiem z zawieszonymi liśćmi bilwy. Na nazwę Ćidambaram składają się słowa „ćit” (mądrość) i „ambaram” (przestrzeń, atmosfera). Podczas szczególnych okazji wielbi się też niewielki kryształ lub rubin, który reprezentuje Śiwalingę.

Linga jest często podczas obrzędów obmywana wodą z Gangi. Przypomina to o zstąpieniu Gangi z niebios wprost na głowę Pana Śiwy. Śiwa przyjął pierwszy impet niebiańskiej rzeki, aby uchronić Ziemię przed zniszczeniem.

W pobliżu głównej świątyni Śiwy znajduje się świątynia leżącego Wisznu i bóstwami Parathasarthi. Rzadko się zdarza, by z jednego miejsca można było oglądać Śiwę (na wprost) i Wisznu (patrząc w lewo).

W zespole świątynnym znajduje sie jeszcze jedna świątynia Wisznu, któremu towarzyszy Lakszmi. Na dziedzińcu Nrryta Sabha, wyrzeźbionym na kształt ogromnego wozu ciągniętego przez konie, znajduje się świątynia Śiwy w Jego gniewnym nastroju.
W czerwcu i grudniu odbywają się główne święta, podczas których obchody ciągną się od brzasku do zmierzchu. Dziewiątego dnia bóstwa są zabierane na przejażdżkę wozem wokół głównej świątyni. Drewniany wóz ciągną wtedy tysiące pielgrzymów.
Codzienne obrzędy zaczynają się od budzenia Pana Śiwy i Parwati. Następnie kapłani przenoszą Boską Parę z komnaty po jednej stronie wewnętrznego dziedzińca do świątyni. Tam odbywa się główna pudźa. Po niej wielu ludzi okrąża świątynię. Wieczorem bóstwa wracają do swej sypialni.

Ćidambaram jest jedną z najwspanialszych świątyń w Indiach, odwiedzaną przez pielgrzymów z całego kraju. Spotkać w niej można także wielu obcokrajowców. Najlepiej odwiedzać świątynię samemu lub w małej grupie. Dzięki temu lepiej chłonie się atmosferę tego miejsca i zwyczajnie można więcej zobaczyć. Trudno o lepsze miejsce do zgłębiania filozofii odwiecznej dharmy i obserwowanie autentycznych wedyjskich obrzędów.

Świątynia odegrała ważną rolę w życiu wielu świętych i poetów. Odwiedzili ją wielcy tamilscy święci Sambandar, Sundarar Swamigal, Tirunawukkarasar, a Manikkawaćakar osiągnął w niej wyzwolenie, wtapiając się bóstwo Nataradźa (więcej informacji o tych postaciach znaleźć można w Encyklopedii, Święte postacie śiwaizmu, Wielka czwórka). Podczas swej pielgrzymki dotarł tam wisznuicki reformator Śri Ćajtanja Mahaprabhu z Bengalu. Do największych postaci związanych z sanktuarium należy z pewnością święty śiwaicki Nandanar, urodzony w kaście niedotykalnych, którego – z powodu głębokiego oddania dla Pana Śiwy – wielbili konserwatywni bramini z Ćidambaram.