ŚiwaŚakti - Encyklopedia wiedzy o śiwie śakti

Autor nieznany, tekst i fotografie: India Divine

Pan Muruga (Murugan) jest bóstwem popularnym w Tamil Nadu. Palani (Tiruawinankundi) jest trzecią Padai Veedu. Starożytna świątynia w Palani stoi na wzgórzu o wysokości 450 m n.p.m. Bóstwo znajdujące się w jej najświętszym miejscu nosi imię Dandajudhapani Swami – Pana dzierżącego w dłoni kij. Jest przedstawione w pozycji stojącej z buławą w ręku i ma jedynie przepaskę na biodrach. Symbolizuje wyrzeczenie się zgiełku tego świata i wszelkiego materialnego bogactwa. Uosabia wzniosłą zasadę „Wyrzeknijcie się wszystkiego, by Mnie osiągnąć”. Jest wyjątkiem na skalę światową, powstało bowiem z połączenia dziewięciu minerałów (nawabaszana). Stworzył je Siddhar Bhogar. Muruga znaczy „piękno”, stąd Pan Muruga jest bogiem piękna i młodości.

Legenda świątyni na wzgórzu

Istnieje legenda mówiąca, w jaki sposób Pan Muruga trafił w to uświęcone miejsce. Pewnego razu mędrzec Narada pojawił się przed Panem Śiwą ze złotym owocem mango. Pan Śiwę spędzał wtedy czas w towarzystwie Parwati i swoich synów: Winajakary i Subrahmanji. Narada oznajmił, że to mango jest cudownym dźńanapalam, owocem mądrości, i podał je Śiwie, prosząc, by je zjadł. Jako kochający mąż, Śiwa przekazał mango swojej żonie Parwati, by to ona je zjadła. A Parwati, jako kochająca matka, chciała oddać owoc swoim dzieciom. Ponieważ mango było tylko jedno, a nie powinno się go kroić, Winajakara i Subrahmanja uradzili, że owoc dostanie ten, który jako pierwszy okrąży ziemię.

Subrahmanja wsiadł na pawia, który służy mu za wierzchowca, i ruszył w podróż. Tymczasem Winajakara okrążył swoich rodziców, który symbolizują świat, i to on otrzymał złote mango, owoc mądrości. Po powrocie Subrahmanja zorientował się, że został oszukany. W złości wyrzekł się swojej rodziny i przywędrował na to wzgórze, by zostać tam już na zawsze. Pan Śiwa i Parwati przybyli tam za nim, by go uspokoić i prosić o przebaczenie. Powiedzieli mu: „Pazham Nee” („Ty jesteś owocem”). Nazwa Palani jest powszechnie używaną synkopą tych dwóch słów [synkopa – skrót wyrazu powstający z powodu zaniku nieakcentowanej głoski lub grupy głosek wewnątrz wyrazu].

Pan Dandajudhapani Swami, bóstwo przewodnie Palani, jest synem Pana Śiwy i zięciem Wisznu. Nosi on też imiona: Kulandaiwelan, Balasubrahmanjan, Śanmukhan, Dewasenapati, Swaminathan, Wallimanalan, Dewajanaimanalan, Palaniandawar, Kurińdźiandawar, Arumugan, Dźńana Pandita, Sarawanan, Sewar Kodijon.

Pielgrzymują tu mieszkańcy Tamil Nnadu, Kerali, Bengalu, Śri Lanki, Malezji, Afrykanie, Australijczycy, Amerykanie etc. Kult Pana Murugi przełamuje granice i zaciera podziały między ludźmi.

Główna świątynia powstała z inicjatywy Ćimana Perumala, władcy Kerali, ok. VII wieku n.e. Najakowie wznieśli Nawaranga Mandapam, fascynującą kamienną konstrukcję o czterech filarach i dziewięciu przęsłach. Inne części świątyni zbudowali królowie z dynastii Pandjów, swój wkład w budowę wnieśli także miejscowi przywódcy, członkowie różnych grup wyznaniowych oraz indywidualni wyznawcy.

Pudźa

W świątyni odprawia się sześć obrzędów (_pudźy_) dziennie.
O 5:00 rano Pan udziela Wiśwarupa Darśana.
Po nim następują:

• Wizhapudźa – o godz. 7:15;
• Kala sandhi – o godz. 8:00;
• Ućikalam – o godz. 12:00;
• Sajaraksza – o godz. 18:00;
• Rakkalam – o godz. 20:00.

Złoty powóz

W miesiącu kartika na szczycie wzgórza codziennie o godz. 19:00 odbywa się uroczysta procesja, w trakcie której złoty wóz okrąża świątynię. Procesje urządza się też w innych dniach roku na prośbę wielbicieli. Iluminacja Złotego Powozu sprawia, że procesja przypomina scenę z baśni.

Święta

W świątyni odbywają się uroczyste obchody wielu świąt. Do najważniejszych należą: Panguniuttiram, Thai Pućam, Kanda Saszthi, Agni Nakszatram, Wajkaśi Wiśakha i Tirukkarttikai.

Kawadi i Pada-jatra

Zjeżdżający z różnych stron Indii i świata wielbiciel przywożą Panu rozmaite dary i składają je podczas pieszej pielgrzymki (pada-jatra). Najliczniejsza i najpopularniejsza odbywa się w święto Thaipusam.

Sanktuarium Bhogara

Mieści się w południowo zachodnim korytarzu świątyni na wzgórzu. Siddhar Bhogar stworzył bóstwo (z połączenia dziewięciu minerałów) i codziennie oddawał mu cześć. Prawdopodobnie żył w trzecim tysiącleciu p.n.e. W tym sanktuarium oddaje się cześć Nawadurdze, Bhuwaneśwari oraz Maragathalindze, które czcił sam Bhogar. Mówi się, że istnieje podziemny tunel łączący sanktuarium z centralnym, najświętszym miejscem świątyni, gdzie mieści się główne bóstwo, dla którego – wedle tradycji – Bhogar, pogrążony w nirwikalpa samadhi, odprawiał codzienne obrzędy.

Pańczamrytam i Rakkala Sandanam

Pan Muruga jest Abhiszekaprija (tym, który lubi być namaszczany różnymi substancjami). Lubi zwłaszcza pańćamrytę (nektar owocowy o właściwościach leczniczych). Podobnie jest ze świętą rakkala sandanam (papką sandałową ofiarowywaną bóstwu na noc), której przypisuje się szczególne znaczenie. Substancje te sprzedaje się wielbicielom po rozsądnych cenach.

Kolejka szynowa

Na wzgórze świątynne można dotrzeć tradycyjną drogą pielgrzymów, składającą się z 697 stopni, a także dojechać kolejką szynową.

Hundial

Hundial to nazwa skrzynki na datki. Świątynia utrzymuje się głównie z ofiar pieniężnych. Palani Dandajudhapani Swami Dewasthanam szczyci się najwyższym dochodem wśród świątyń Tamil Nadu, a wśród świątyń w całych Indiach ustępuje jedynie Tirupati, które dzierży palmę pierwszeństwa.

Annadanam (rozdawanie jedzenia biednym pielgrzymom)

O 12:30 na wzgórzu świątynnym rozdaje się jedzenie biednym. Jeśli darczyńca wpłaci co najmniej 25 tysięcy rupii, odsetki od tej sumy są przeznaczane na karmienie biednych w konkretnym dniu wedle życzenia darczyńcy.

Ceremonia postrzyżyn

Ceremonia postrzyżyn to wyróżnik świątyni w Palani. Przyciąga ona licznych wielbicieli w różnym wieku.

Podległe świątynie

Świątyni Palani Dandajudhapani Swami Dewasthanam sprawuje administracyjny nadzór nad całą grupą okolicznych świątyń. Najważniejsze z nich to: Tiruwawinankudi, Perijanagaki Amman, grupa świątyń Śanmuganadhi, Idumban Hills, świątynia Wisznu, świątynia Pada Winajagar, 108 sanktuariów wokół wzgórza świątynnego, świątynia Kurińdżiandawar, (Kodaikkanal), świątynia Welappar w Pumparai (Kodaikkanal).

Zarządzanie

Świątynia podlega departamentowi religii i dotacji w rządzie stanu Tamil Nadu. Na bieżąco śledzi jej działanie urzędnik, przedstawiciel rządu stanowego, blisko współpracujący z przewodniczącym i członkami rady zarządzającej konglomeratem świątyń w Palani.

Noclegi

W otoczeniu świątyni wzniesiono domy noclegowe oferujące pokoje jedno- i dwuosobowe o standardzie podstawowym i podwyższonym. Do dyspozycji pielgrzymów są także wolnostojące domki. Wszystkie noclegi w przystępnych cenach.

Dojazd

Palani leży o trzy godziny jazdy od lotnisk w Coimbatore, Madurai i Tiruchy. Jest ważną stacją kolejową na trasie Dindugal – Coimbatore. Najbliższe biuro informacji turystycznej znajduje się w Madurai. Na przystanku autobusowym w Palani zorganizowano centrum informacyjne Palani Dewasthanam.

Zakupy

Z Palani można przywieźć m.in. pańćamrytam, wibhuti, figurki przedstawiające Pana Murugana, zabawki, rękodzieło artystyczne, zdjęcia bóstwa i publikacje na temat świątyni.

Sześć siedzib Pana Murugi (Aru Padai Veedugal)

Kalijuga, wiek ciemności i upadku, trwa od pięciu tysięcy lat. Wielu hindusów uważa, że bóstwem przewodnim tej epoki jest Pan Muruga (Kalijuga Waradan), którego włócznia symbolizuje zwycięstwo nad pychą, przemocą i niesprawiedliwością, i ostatecznie przywróci światu pokój i harmonię. Oddawanie czci Panu Murudze ma swój początek w czasach przedchrześcijańskich i stanowi jeden z ważnych aspektów religijnej tradycji Indii.

Jedna z wielu legend dotyczących początków kultu Pana Murugi mówi, że z trzeciego oka Pana Śiwy posypały się iskry, które spadły do Sarawana Poikai (jeziora) i przybrały postać sześciorga niemowląt. Żony sześciu ryszich troskliwie zaopiekowały się dziećmi. Ich poświęcenie i serce zostały wynagrodzone, gdyż kobiety te pojawiły się potem na niebie jako konstelacja Plejad. Kiedy boska małżonka Parwati dostrzegła niezwykłą urodę dzieci, objęła je tak mocno, że pod wpływem tego uścisku stały się jednym ciałem o sześciu głowach i dwunastu ramionach. W tej formie Pan Muruga jest znany jako Śanmukha lub Arumuga Swami.

Tamilski poeta Nakkirar (ok. VI-VIII w n.e.) wysławiał w swych dziełach Pana Murugę.
Jego najważniejsze dzieło to Tirumurugartrupadai, poemat w 317 wersach opisujący sześć najważniejszych siedzib Pana Murugi (Aarupadai Veedu). Są to:

1. Tirupparunkunram
2. Tiruczendur
3. Palani
4. Swamimalai
5. Tiruttani
6. Palamuthirczolai

Świątynia Subramaniam w Tirupparunkunram leży w odległości około dziesięciu kilometrów na południe od Madurai. To starożytne sanktuarium datuje się na II w p.n.e. Według legendy to właśnie tutaj Pan Muruga pojął za żonę Tewjajani, córkę Indry, po swoim zwycięstwie nad asurami. Świątynia wzniesiona na północnym stoku, około 100 m od podnóża, ma gopurę [wieża na planie prostokąta budowana nad bramą wejściową świątyń na południu Indii] liczącą sobie 45 m i siedem kondygnacji. W głównym sanktuarium wykutym w kamieniu stoi bóstwo Pana. W skale wydrążone są też mandapy [płaskie budowle sakralne z kolumnami] o dekorowanych płaskorzeźbami filarach, platformy oraz inne sanktuaria z dekoracyjnymi reliefami i płaskorzeźbami. Wszystkie ceremonie abhiśeka odbywają się w sanktuarium głównym. Na szczycie wzgórza mieści się sanktuarium Kaśi Wiśwanathara, obok stoi pomnik poety Nakkirara w pozie znamionującej szacunek.

Jedna z najbardziej popularnych świątyń Pana Murugi leży w Tirućendur nad brzegiem Oceanu Indyjskiego. Zwrócona na zachód gopura o wysokości 40 m z dziewięcioma kondygnacjami została wzniesiona w XVII w. Główne sanktuarium mieści bóstwo Pana w formie Śenthilnathana. W sanktuarium zwróconym na południe znajduje się majestatyczny wizerunek Śri Śanmukhi. Kilkadziesiąt metrów dalej, od strony północnej, jest wykuta w naturalnym piaskowcu jaskinia mieszcząca wizerunek Śri Walli.
Po południowej stronie świątyni znajduje się Nazhi Kineru (studnia), we wnętrzu której mieści się mniejsza studnia z kryształowo czystą wodą. Według mitologii to właśnie w tym miejscu Pan rzucił swoją włócznię, by spod ziemi wytrysnęła woda dla jego spragnionych bhaktów. Legenda głosi, że to w Tirućendur po sześciu dniach modlitw i postu Pan Muruga pokonał Surapadmana włócznią, którą podarowała mu matka. Po tym zwycięstwie wrócił do Tirućendur, by zanieść modlitwy Panu Śiwie.

Co roku w październiku/listopadzie przez sześć dni uroczyście świętuje się to zwycięstwo nad Surapadmaną. Jest to najważniejsze święto w Tirućendur. Do świątyni przybywają tysiące wyznawców, by pościć i modlić się przez sześć dni. Ich oddanie dla Pana Murugi i głęboka wiara przejawiają się tym, że mimo trudów wracają do tego malowniczego sanktuarium co roku, by oddać Mu cześć.

Początki popularnej świątyni na wzgórzu w Palani w Ghatach Zachodnich sięgają starożytności. Pan jest tam czczony w postaci Śri Dandajuthapaniego. U stóp wzgórza stoi jeszcze starsza świątynia zwana Tiruwawinankudi, także poświęcona Panu Murudze.

Jej powstanie wiąże się z następującą historią: Pan Śiwa oznajmił swoim dwóm synom, że ten, który jako pierwszy okrąży świat, otrzyma w nagrodę szczególny owoc mango. Pan Muruga wsiadł na swojego pawia i pędem ruszył w drogę, Pan Ganeśa zaś okrążył swoich rodziców, wskazując w ten sposób, że to oni są całym wszechświatem, i tak wygrał mango. Rozczarowany i rozzłoszczony takim obrotem sprawy Pan Muruga przywdział strój pustelnika, by z dandą (laską ascety) w ręce opuścić górę Kajlasa. Jego boscy rodzice próbowali mu to wyperswadować, mówiąc „Palam Ni”, co w języku tamilskim oznacza: „Jesteś owocem wszelkiej mądrości i wiedzy” (derywacją tych słów jest „Palani”). Pan Muruga nie dał się przebłagać i powędrował na południe. Zatrzymał się w Tiruwawinankudi, potem zaś przeniósł na szczyt wzgórza.

W tym samym czasie mędrzec Agastja poprosił swojego ucznia Idumbana o przyniesienie bliźniaczych wzgórz Śiwagiri i Śaktigiri z góry Kajlasa na południe. Idumban transportował je w kawadi, specjalnym nosidle. W pobliżu wzgórz Palani postawił je na ziemię, by nieco odetchnąć. Gdy chciał ruszyć w dalszą drogę, nie mógł ich już podnieść. Na czubku jednego ze wzgórz ujrzał chłopca z pałką w ręku. Wywiązała się między nimi sprzeczka. Idumban zginął z ręki chłopca, który okazał się Panem Murugą. Agastja ubłagał Murugę, by przywrócił Idumbana do życia. Pan obiecał też spełnić życzenie Idumbana, by każdy, kto spełniając złożone śluby, przyniesie kawadi do świątyni Pana, otrzymał boskie błogosławieństwo. Sanktuarium Idumbana mieści się na szczycie wzgórza.

Tradycja głosi, że posąg Pana Murugi, stojący w najświętszym miejscu świątyni, stworzył nieco młodszy od mędrca Agastji siddha Bhogar, łącząc dziewięć różnych minerałów o właściwościach leczniczych. Stąd wszystkie substancje wchodzące w kontakt z posągiem również zyskiwały właściwości lecznicze. Odkąd na powierzchni posągu wykryto ubytki, we wszystkich ceremoniach abhiśeka wykorzystuje się inny posąg stojący w sanktuarium głównym.

Jeszcze do niedawna pielgrzymi zmierzający do świątyni na szczycie wzgórza musieli pokonać 697 stopni. Od 1966 roku można wjechać na górę kolejką szynową. Przed sanktuarium rozciąga się rozległy czworokątny dziedziniec. Sama świątynia jest bardzo obszerna, otoczona pięknymi mandapami i bogato zdobionymi filarami. W ciągu roku odwiedza je nieprzebrana rzesza pielgrzymów. Obchody Panguni Uttiram, najważniejszego święta, trwają dziesięć dni w marcu/kwietniu w świątyni u stóp wzgórza. Posąg Pana w formie nazywanej Muttu Kumaraswami codziennie wynosi się na procesję, w której uczestniczą tysiące wiernych.

Dziesięć kilometrów od Kumbakonam, na sztucznie usypanym pagórku w Swami Malai, stoi świątynia Śri Swaminathana. Aby dotrzeć do głównego sanktuarium, bhaktowie muszą pokonać sześćdziesiąt stopni symbolizujących tradycyjny indyjski sześćdziesięcioletni cykl. Sanktuarium poświęcone Minakszi i Sundareśwarze, wzniesione przez króla Waragunę z dynastii Pandja, oraz sanktuarium ku czci Ganeśy stoją u podnóża schodów wiodących na górę.

W połowie schodów stoi naturalnych rozmiarów posąg przedstawiający Pana Murugę, który przekazuje mantrę pranawa swemu boskiemu ojcu, Panu Śiwie. W geście szacunku Śiwa ma złożone dłonie i pochyloną głowę. Bóstwo główne, stojące w najświętszym miejscu świątyni, to mierzący 1,8 m granitowy posąg.

W odległości ok. 1,5 km od świątyni znajdują się pracownie, w których słynący z kunsztu kontynuatorzy tradycji Ćolów tworzą posągi z brązu na zamówienie bhaktów z Indii i cudzoziemców.

Nazwa Tiruttani znaczy „błogi spokój”. To właśnie tutaj przybył Pan Muruga, by oddać się medytacji i to tutaj znany jest jako Tanikaśalam. Świątynia mu poświęcona leży około 90 km od Chennai na wzgórzu o nazwie Tanikai Malai. Prowadzi do niej 365 stopni. Można też do niej dojechać zwykłą drogą.

Według przekazów to właśnie w tym miejscu Pan poślubił Śri Walli. Główne święto w tej świątyni obchodzi się co roku w dniu adi karttikai w lipcu/sierpniu. Tłum odzianych w żółte szaty pielgrzymów niesie na ramionach kawadi o różnych kształtach i rozmiarach na znak ślubów złożonych Panu Tiruttani. Wierni pokonują schody w radosnym tańcu do wtóru muzyki i pieśni sławiących to święto. Tego samego dnia nad Sarawana Poikai, u stóp wzgórza, odbywa się święto łódek.

Świątynia Palamuthirczolai stoi w gęstej dżungli porastającej zbocza wzgórz Alagar w odległości około 20 km na wschód od Madurai. W jej skład wchodzą: sanktuarium Ganeśy, sanktuarium Murugi i sanktuarium Pana Śiwy. Z racji usytuowania panuje tam spokój i cisza zakłócana jedynie przez dokazujące małpy. W pobliżu znajdują się wodospady, tworzące malownicze jeziora, w których pielgrzymi odbywają rytualną kąpiel. To sanktuarium ma wyjątkowe znaczenie, ponieważ według przekazów w tym miejscu Pan wraz ze swoimi dwiema małżonkami przyjmowali wielbicieli.

Pan Muruga obdarzył wielu swych żarliwych bhaktów talentem układania poematów i pieśni głoszących Jego chwałę. Wśród nich był m.in. Kumara Guruparan, autor Pillai Tamil, i Dewaraja Swamigal, autor Kanda Śasti Kawasam. Czasem Pan sam układał pierwszy werset pieśni czy poematu, a potem zsyłał natchnienie na bhaktów, by kontynuowali dzieło. Tej rzadkiej łaski dostąpili Arunagirinathar, który ułożył Tirupugazh, oraz Kaććijappa Śiwaćariar, autor Kanda Puranam. Swymi tekstami wnieśli wielki wkład w rozwój języka i kultury Tamil Nadu.

Wymienione powyżej siedziby Pana Murugi wraz z innymi świątyniami wzniesionymi na Jego cześć są żywym świadectwem kultu, jakim otaczają to bóstwo tysiące wielbicieli. W każdym z tych miejsc zrzucają oni z siebie brzemię uprzedzeń kastowych, różnic kulturowych i językowych. Jednoczy ich jeden cel – ujrzenie Pana Murugi, dzięki czemu choć przez krótką chwilę mogą zaznać spokoju i wewnętrznego ukojenia.