ŚiwaŚakti - Encyklopedia wiedzy o śiwie śakti

Karen Millington, BBC Religion & Ethics

Kaplica Beefsteak nie kojarzy się z miejscem, w którym wegetarianie byliby mile widziani, a jednak ponad 200 lat temu w tej niewielkiej kaplicy w Salford narodziła się brytyjska idea diety wolnej od mięsa.

Duchownym, który nauczał etycznych cnót wegetarianizmu, był wielebny William Cowherd (1763-1816), założyciel Chrześcijańskiego Kościoła Biblijnego. Jego kaplica Beafsteakk była pierwszym w Wielkiej Brytanii kościołem wegetariańskim. Cowherd wymagał od członków swojej kongregacji zaprzestania spożycia mięsa.

Cowherd wierzył, że w każdym zwierzęciu mieszka Bóg, dlatego też uważał jedzenie mięsa za grzech. Jego zwolennicy (zwani Cowherdianami) podjęli dzieło swojego nauczyciela i powołali do życia Towarzystwo Wegetariańskie. Hymn wegetariański, jaki napisał wielebny Cowherd dla swoich parafian, rozpoczynał się słowami:
„Zjadacze mięsa, czyż możecie potępić
Nasz pokarm i uświęcone prawo,
Czy widzieliście śmierć jagnięcia
I czuliście się jej przyczyną?”

Wtedy nie znano jeszcze zdrowotnych korzyści płynących z diety bezmięsnej, dlatego powszechna była obawa, że jest ona szkodliwa. Pastor Robert Hindmarsh, kolega wielebnego Cowherda, składał przypadki śmierci wśród jego zwolenników na karb ich bezmięsnego sposobu odżywiania.

Społeczna działalność Williama Cowherda przysporzyła mu wiele popularności. Wielebny zadbał o darmową opiekę medyczną dla najuboższych, stworzył bibliotekę i rozdawał potrzebującym zupę warzywną.

W tamtych czasach powstawało wiele nowych ruchów religijnych, mówi Derek Antrobus, autor ksiązki A Guiltless Feast [Bezgrzeszna uczta]

Cowherd urodził się w Carnforth, w hrabstwie Lancashire. Matkę stracił w wieku dziesięciu lat. Pobierał nauki w Yorkshire, przygotowując się do roli duchownego, potem objął posadę nauczyciela w Beverly College. Pod koniec XVIII wieku przeniósł się do Manchesteru. Tam został wikariuszem.

Na jego poglądy społeczne wywarły wpływ nauki osiemnastowiecznego szwedzkiego teologa Emanuela Swedenborga. Swedenborg miał szereg wizji, w których ukazał mu się Bóg i powierzył mu misję interpretacji Biblii. Swedenborg przeżył oświecenie. W swoich pismach dał wyraz wierze, że wszystko w świecie fizykalnym ma jakąś duchową wartość. Jego poglądy wywarły wpływ na pewną liczbę duchownych w Anglii. William Cowherd przetłumaczył część jego pism na język angielski.

„Cowherd był niewątpliwie bardzo inteligentnym człowiekiem o niezłomnych zasadach, niemniej jednak historia jego życia wskazuje, że nie potrafił współpracować z innymi ludźmi” – pisze Antrobus. „Po konflikcie z kościołem anglikańskim założył w Manchesterze kościół swedenborgiański, a skłóciwszy się z nim, założył własną wspólnotę swedenborgiańską w Salford w 1800 roku”. Jako wieczny indywidualista na dobre pokłócił się ze swedenborgianami w 1809 roku, po czym w swojej kaplicy w Salford założył Chrześcijański Kościół Biblijny.

Nie jest do końca jasne, w jakich okolicznościach Cowherd dorobił się majątku, ale wiadomo na pewno, ze był człowiekiem zamożnym. Ufundował budowę kościoła i do końca życia łożył pieniądze na działalność filantropijną.

Powstrzymywanie się od jedzenia mięsa stało się jedną z zasad kościoła wielebnego Cowherda, który powiedział członkom swojej kongregacji, że spożywanie mięsa to grzech, a na domiar złego wywołuje w ludziach agresję. Towarzystwo Wegetariańskie cytuje za Cowherdem: „Gdyby Bóg chciał, żebyśmy jedli mięso, to dałby nam je w postaci jadalnej tak jak dał dojrzały owoc”.

W miarę postępu industrializacji taniały rozmaite towary i dobra, jednak życiu robotników towarzyszyła coraz większa niepewność. „Sytuacja klasy pracującej była dramatyczna” – pisze doktor Julie-Marie Strange z uniwersytetu w Manchesterze. „To było bardzo trudne i brutalne życie. Szerzyły się choroby, jakość jedzenia pozostawiała wiele do życzenia, dlatego ludzie jedli najtańsze kawałki mięsa, jak żołądki czy jelita.

Kościół Cowherda w Salford zyskał rozgłos jako instytucja opiekuńcza dla klasy pracującej. Prócz funkcji religijnej pełnił rolę szkoły, placówki naukowej, biblioteki. Dysponował także własnym wydawnictwem.

W Manchesterze, mieście przemysłowym, w którym ludzie oderwani od ziemi zapomnieli o zwierzętach zarzynanych dla mięsa, intelektualiści po raz pierwszy zaczęli dyskutować o etycznych aspektach jedzenia zwierząt.

Po śmierci wielebnego Cowherda w 1816 roku pastorem jego kościoła został Joseph Brotherton, który kontynuował dzieło założyciela wspólnoty. Wraz z innymi wyznawcami idei Cowherda przyczynił się do powstania Towarzystwa Wegetariańskiego w 1847 roku.

W epoce wiktoriańskiej działało w Manchesterze więcej restauracji wegetariańskich niż obecnie. Społeczność wegetarian utworzyła własny klub dla panów w centrum Manchesteru. Miejsce to niewiele miało wspólnego z dzisiejszymi restauracjami i barami wegetariańskimi. Dysponowało palarnią, salami bilardowymi oraz kilkoma salami jadalnianymi.

Początkowo wegetarian przyjmowały hotele i sale restauracyjne, w których nie podawano alkoholu – mówi doktor Samanta Calvert, badaczka historii ruchu wegetariańskiego. Pod koniec XIX wieku wegetarianizm stał się na tyle popularny, że w 1889 roku w Wielkiej Brytanii działały już 52 restauracje wegetariańskie, z czego 34 w samym Londynie.

W archiwach Towarzystwa Wegetariańskiego zachowały się egzemplarze menu z wiktoriańskich restauracji wegetariańskich. W jednym z nich znajdujemy omlet z makaronem, omlet smażony, biały omlet czy omlet pikantny na przystawkę. Weganie nie mieli wtedy łatwego życia.