ŚiwaŚakti - Encyklopedia wiedzy o śiwie śakti

[nadesłany przez: UNESCO, 16 stycznia 2016 roku]

Wyspa Elefanta (zwana inaczej Gharapuri, czyli Miastem Grot), wspaniała siedziba Pana Śiwy i szczytowe osiągnięcie indyjskiej kultury grot, leży w Zatoce Bombajskiej w odległości około 10 km od portu w Bombaju (Mumbaju) i jest niezwykłym świadectwem nieistniejącej już cywilizacji.

Swoją nazwę zawdzięcza portugalskim żeglarzom, którzy odkryli tutaj potężną kamienną statuę słonia. Została ona podzielona na części i przewieziona do Bombaju, gdzie złożono ją ponownie w całość. Dzisiaj strzeże Ogrodów Wiktorii na terenie ogrodu zoologicznego w Bombaju, stolicy stanu Maharasztra i drugiej pod względem liczby ludności metropolii Indii.

Data powstania słynnych grot jest sporna, naukowcy umiejscawiają je między VI a VIII wiekiem n.e. Stanowią one jeden z najbardziej charakterystycznych przykładów sztuki skalnej w Indiach. Na wyspie istnieją dwie grupy jaskiń. We wschodniej części znajduje się tzw. Stupa Hill (nazwane tak z powodu niewielkiego buddyjskiej budowli na szczycie), gdzie mieszczą się dwie jaskinie, z których jedna jest niedokończona, oraz kilka kamiennych zbiorników na wodę.
W części zachodniej mieści się grupa pięciu skalnych świątyń hinduistycznych. Główna grota słynie ze swoich rzeźb ku czci Śiwy, przedstawionego w jego różnych postaciach i działaniach. Grotę tworzy wykuta na planie kwadratu mandapa o boku długości około 27 metrów.

Wnętrze groty jest podzielone na mniejsze pomieszczenia rzędami podpór. Całość dokładnie imituje kształt budynku; fałszywe profilowane belki zostały wyryte w sklepieniu groty, zaś podpory, które są złożonymi strukturami, łączą w sobie kształty filarów, kolumn i głowic znanych z „tradycyjnej” architektury kamiennej.

U samego wejścia do groty na północ od esplanady, do której prowadzą strome schody, pielgrzymów i zwiedzających to ważne miejsce dla wyznawców śiwaizmu witają dwie olbrzymie płaskorzeźby przedstawiające Śiwa Jogiśwarę (Pana Jogi – po lewej stronie), Śiwa Nataradża (Króla Tańca – po prawej stronie). Oba wizerunki wykonane są w stylu zbliżonym do okresu panowania dynastii Guptów. W kaplicy na prawo od wejścia znajduje się cylindryczny lingam, symbol Najwyższej Istoty i zasady wszelkiej energii.

Kaplica ma czworo drzwi. Po obu stronach każdego wejścia stoją monumentalne posągi dwarapalów, czyli strażników, których zadaniem było wpuszczanie wiernych i zatrzymywanie ludzi o złych intencjach. Na każdej ścianie mandapy widnieją ogromne (do 5,7 metra) reliefy z kolejnymi wizerunkami Śiwy.

Naprzeciw wejścia, na południowej ścianie, znajduje się słynne popiersie trójgłowego Mahadewy, którego trzy twarze ucieleśniają trzy podstawowe funkcje: na wschód spogląda Aghora (Bhairawa) – przerażający niszczyciel; na zachód spogląda Wamadewa – stwórca radości i piękna, ucieleśniany przez głowę kobiety; w środku widnieje Tatpurusza – Pan pozytywnych i negatywnych zasad istnienia, czyli Ten, który utrzymuje je w równowadze.

Po obu stronach tej centralnej postaci znajdują się dwa inne reliefy. Relief po lewej stronie przedstawia androginicznego Śiwę (Ardhanariśwara Śiwa), relief po prawej – Śiwę przyjmującego na głowę spadające z niebios wody Gangesu (Gangadhara). Dziesięć innych płaskorzeźb umieszczonych w każdym kącie sali głównej oraz w przejściach od strony wschodniej i zachodniej przedstawia inne epizody z legendy o Śiwie, wśród nich zaślubiny Śiwy do Parwati czy zabicie przez Śiwę demona Andhaki etc. Piętnaście ogromnych płaskorzeźb otaczających sanktuarium, w której znajduje się lingam, stanowi nie tylko jeden z najwspanialszych przykładów sztuki indyjskiej, ale także jeden z najważniejszych obiektów kultu Śiwy.

Integralność

Wszystkie elementy w grotach Elefanty są zachowane w ich naturalnym otoczeniu. Na odkopanie i ekspozycję czekają jeszcze znajdujące się ciągle pod ziemią stupy. Podczas sporządzania opisu stanu obiektów podkreślono konieczność ochrony tego miejsca przed wpływem rozwijającego się w pobliżu przemysłu. W chwili obecnej działanie słonych osadów i generalne pogorszenie się stanu powierzchni skał mają zły wpływ na stan grot. Sytuacje poprawiłoby wprowadzenie długofalowego planu konserwacji i renowacji całego kompleksu.

Autentyczność

Autentyczny charakter tego miejsca został dobrze zachowany dzięki wpisowi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, pomimo pewnych napraw elewacji i filarów, które zostały przeprowadzone w celu wzmocnienia stabilności konstrukcji. Prócz grot na wyspie Elefanta znajdują się tutaj pozostałości z II wieku p.n.e. (stupy na wschodnim zboczu wzgórza) oraz z czasów panowania Portugalczyków (działo na szczycie wzgórza). Ponadto groty zachowały się w postaci monolitycznych świątyń, garbhgriha sarvatobhadra (sanktuarium), mandapa (dziedziniec), architektury skalnej i rzeźb. Od czasu wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wykonano pewne prace konserwatorskie z myślą o wygodzie i bezpieczeństwie zwiedzających.
Objęły one budowę ścieżek, odnowienie zwalonych i potłuczonych filarów, konserwację elewacji, budowę schodów wiodących do grot wprost z pomostu na wyspie, naprawę kwater kustoszy i strażników oraz utworzenie Centrum Informacji.

Wymagania dotyczące zarządzania i ochrony

Obiekt jest chroniony głównie przez organizację o nazwie Archaeological Survey of India, która odpowiada także za zarządzanie Elefantą z pomocą innych służb i urzędów, w tym Wydziału Lasów, Departamentu Turystyki, MMRDA, Wydziału Rozwoju Miast, Miejskiego Wydziału Planowania, rządu stanu Maharasztra. Wszystkie działają na podstawie obowiązujących je przepisów i regulacji odpowiednich służb, takich jak: Ancient Monuments and Archaeological Sites and Remains Act (z 1958 roku) and Rules (z 1959 roku); Ancient Monuments and Archaeological Sites and Remains Act (z poprawkami z 2010 roku); Indian Forest Act (z 1927 roku), Forest Conservation Act (z 1980 roku); Municipal Councils, Nagar Panchayats and Industrial Townships Act dla stanu Maharashtra (z 1965 roku) oraz Regional and Town Planning Act dla stanu Maharashtra (z 1966 roku).

Utrzymanie wyjątkowej wartości kulturowej tego zabytkowego obiektu będzie wymagało ukończenia, zatwierdzenia i wdrożenia długofalowego programu ochrony, obejmującego prace renowacyjne i konserwatorskie, monitorowanie niszczycielskiego działania soli oraz ogólnego pogarszania się stanu powierzchni skalnych grot z wykorzystaniem międzynarodowych standardów i technik naukowych, zabezpieczenie terenu obiektu przed wpływem pobliskiego przemysłu oraz rozważenie zasadności odkopania stup znajdujących się jeszcze pod ziemią.

Więcej na: http://whc.unesco.org
Źródło: whc.unesco.org